Yabancı; bulunduğu devletin vatandaşı olmayan kişidir. Yabancı bir gerçek kişi olabileceği gibi bir tüzel kişi de olabilir. Bu kapsamda yabancılar için uygulanacak hukuk da yabancılar hukukudur ve yabancılar hukukuna ilişkin olarak hangi hukukun uygulanacağı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanunda (“MÖHUK”) düzenlenmiştir. Bu hukuk kapsamında yabancı bir kişinin ölüme bağlı tasarruf yapması, miras bırakanın mirasının hangi hukuk kurallarına tabi olduğu düzenlenmiştir.
1. Mirasın Durumu
Miras ölenin milli hukukuna tabidir. Yani miras bırakan kişi eğer Türk vatandaşı ise Türk hukuku miras hükümleri uygulanırken, eğer ölen başka bir devletin vatandaşı ise o devletin mirasa ilişkin hukuk kuralları uygulanır.
Türkiye bulunan taşınmaz hakkında ise Türk hukuku uygulanır. Bu konuda Türk hukuku uygulanacağı için çeşitli sınırlamalar getirilmiş ve karşılıklılık esası benimsenmiştir. Yani bir yabacının Türkiye’de bulunan bir taşınmaz üzerinde hak sahibi olabilmesi için aynı hak yabancının vatandaşı bulunduğu ülkedeki Türk vatandaşlarına da tanınmış olmalıdır.
Mirasın açılma sebeplerine, mirasın kazanılmasına ve paylaştırılmasına ilişkin olarak ise ölenin malvarlığının bulunduğu ülkenin hukuk kuralları uygulanır. Yani ölen kişin malları Türkiye’de ise bu mallara ilişkin olarak da Türk miras hukuku kuralları uygulanır.
2. Saklı Pay
Miras bırakanın sağlığında veya vasiyetnamesinde başkasına devredilmesine izin verilmeyen mirasın bir bölümüne saklı pay denir. Bu saklı pay yasal mirasçılara tahsis edilmiştir. Ölen kişinin eğer çocukları varsa bunların saklı payları yasal miras payının yarısıdır. Eğer çocukları yoksa anne ve babanın her biri için yasal miras payının ¼’ü saklı paylarıdır. Kardeşlerden her biri için ise yasal miras payının 1/8’ i saklı paydır. Sağ kalan eş için ise; çocuklarla ya da anne ve baba ile birlikte mirasçı oluyorsa yasal miras payının tamamı, diğer hallerde ise yasal miras payının ¾’ ü eşin saklı payıdır. Miras bırakan kişi saklı paylar üzerinde ölüme bağlı tasarruf yapamaz, sadece saklı paylar dışında kalan kısımlar için ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir. Eğer miras bırakan saklı payları göz önünde tutmaksızın ölüme bağlı tasarrufta bulunursa, bu payları ihlal edilenler dava açarak haklarını alabilirler.
Saklı pay durumunu bir örnek ile açıklamak gerekirse; ölen kişi Türk vatandaşı ya da yabancı bir vatandaş olup Türkiye’de taşınmaz olarak aynı değerde 4 tane dairesi ve iki çocuğu ve eşi varsa, bu dairelerin 2 tanesi çocukların saklı paylarıdır ve birer birer bölüşürler, 1 tanesi de sağ kalan eşin saklı payıdır. Kalan 1 daire üzeride miras bırakan dilediği gibi ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.
Son durumda ölen kişinin malları Türkiye’de bulunuyorsa ve ölen kişinin herhangi bir mirasçısı yoksa malları Devlete kalır.
3. Ölüme Bağlı Tasarruflar (Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi)
Vasiyetname tek taraflı ölüme bağlı bir tasarruftur ve üç şekilde yapılabilir:
a. Yazılı vasiyetname
b. Resmi vasiyetname
c. Sözlü vasiyetnamedir.
Vasiyetname kişinin ölümünden sonra hüküm doğuracağı için Türk hukukunda sıkı şekil şartlarına bağlı tutulmuştur. Bu yüzden uygulamada en yaygın olan vasiyetname şekli resmi vasiyetnamedir. Bu vasiyetname noterde ya da sivil mahkemelerde depo edilebilir.
Kişinin vasiyetname yapmaya ehil olup olamadığı vasiyetnameyi yaptığı sıradaki milli hukukuna göre belirlenir. Vasiyetnamenin içeriğine miras bırakanın milli hukuku uygulanır ancak ilgili kanunda Türkiye’de bulunan taşınmazlar hakkında Türk hukuku uygulanır.
4. Vasiyetnamenin boşanma halindeki durumu
Türkiye’de bulunan mallar konusunda eşler boşanmışlarsa birbirlerine yasal olarak mirasçı olamazlar. Dolayısıyla vasiyetnamenin eşlerin yasal mirasçılığına ilişkin hükümleri geçersiz hale gelir. Ancak bu durum diğer hükümlerin geçerliliğine etki etmez. Boşanmış olan eşlerden biri boşanmalarına rağmen eşini mirasçı atayabilir. Şöyle ki; boşanma ile birlikte eşin kanuni mirasçılığı sona erer ama miras bırakan isterse boşanmış olmalarına rağmen saklı paylara dokunmamak şartıyla eşine malvarlığından bırakabilir.
Miras bırakan ölümünden 1 yıl önce malvarlığı üzerinde bir karşılıksız kazandırmada bulunmuşsa diğer mirasçılar buna mahkeme aracılığıyla itiraz ederler ve iptal ettirebilirler.
5. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması
Yabancı mahkemelerde verilmiş olan bir karar Türkiye’de tenkis edilirse Türk hukukunda bir mahkeme kararı olarak geçerlilik kazanır. Aynı şekilde bir Türk mahkemesinin vermiş olduğu kararı yabancı bir mahkeme tenkis ederse o mahkeme kararı o ülkede sonuç doğurur. Ancak bu durumda yine karşılıklılık esası benimsenmiştir. Türk mahkemesinin o kararı onaylaması için kararın verildiği ülkedeki Türk vatandaşlarına da aynı hak tanınmış olmalıdır.
